افزایش سن، جنسیت افراد و فاکتورهای ژنتیکی مواردی هستند که در ایجاد سرطان پستان نقش دارند. این عوامل قابل کنترل یا تغییر نیستند اما مواردی وجود دارد که می‌توانید برای کاهش ریسک سرطان یا عدم بازگشت سرطان پستان آنها را رعایت کنید که حفظ وزن در محدودهٔ سلامت، پیروی از رژیم غذایی سالم، فعالیت جسمانی، ورزش منظم و پرهیز از مصرف الکل از مهم‌ترین این عوامل هستند.
اما نکته‌ای که باید بدانیم این است که هیچ مادهٔ غذایی خاصی به تنهایی و یکدفعه باعث جلوگیری از سرطان و رفع آن نمی‌شود و برای یک پیشگیری درست و سالم باید برنامه‌ریزی منظم و پایداری در تمام روزهای زندگی و زمانی طولانی داشت. پس تحت تأثیر تبلیغات تجاری بدون پشتوانهٔ علمی قرار نگیریم و سعی کنیم برای سالم پیر شدن خود و فرزاندانمان یک برنامهٔ غذایی و سبک زندگی مناسب را انتخاب کنیم.
این مطلب به بررسی نقش برخی از مواد غذایی در کاهش یا افزایش احتمال سرطان پستان پرداخته است.
کربوهیدرات‌ها
غذاهای پرفیبر مثل غلات کامل بخش مهمی از یک برنامهٔ غذایی سالم است. مصرف غذاهای پرفیبر به دلیل ایجاد سیری، در کاهش خطر بروز سرطان کولون، رکتوم، پستان و تخمدان مؤثر است، چون باعث کاهش مصرف گوشت قرمز، چربی و قندهای ساده می‌شود. قدهای ساده هم فقط شامل قند و شکر نیست، بلکه شامل تمام مواد غذایی است که شکر در آنها به کار رفته است که به عنوان مثال می‌توان به نوشیدنی‌های حاوی شکر مثل نوشابه، نوشیدنی‌های انرژی‌زا و مواد خوراکی فرآیندشده مثل انواع کیک، شیرینی و بیسکویت اشاره کرد. مصرف زیاد قندهای ساده به صورت مداوم موجب افزایش قند خون و میزان تری گلیسرید و افزایش سطح هورمون انسولین و سایر هورمون‌های مؤثر در رشد سلول‌های سرطانی می‌شود.
همچنین مطالعات بیشماری ارتباط بین مصرف غذاهایی با نمایهٔ قند بالا و افزایش خطر انواع سرطان از جمله سرطان‌های تخمدان، آندومتر و پستان را نشان داده‌اند. بنابراین لازم است مصرف غذاهای فرآوری‌شده و قندهای ساده را محدود کنیم و مصرف غلات کامل یا کربوهیدرات‌های پیچیده را به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی سالم برای کاهش خطر ابتلا به سرطان افزایش دهیم.
سبزیجات و میوه‌ها
میوه و سبزیجات انرژی کمی تولید می‌کنند و منبع غنی فیبر، ویتامین‌ها، مواد معدنی و دارای مواد فعال بیولوژیکی هستند. همچنین مواد ضدسرطانی در گیاهانی مثل هویج، گوجه‌فرنگی، چای سبز، مرکبات، لوبیای سویا، تره‌فرنگی، موسیر، پیاز، سیر، پیاز کوهی و دیگر میوه و سبزیجات وجود دارد که در تحریک تولید آنزیم‌های از بین‌برندهٔ مواد سمی در بدن نقش دارند. اما هیچ یک از میوه‌ها و سبزیجات بالا به تنهایی نمی‌تواند تمام اثرات مفید را در بدن داشته باشد. آنچه مسلم است و ما می‌دانیم این خواهد بود که مصرف روزانهٔ حداقل ۵ تا ۹ واحد از انواع میوه و سبزی در کاهش خطر ابتلا به انواع سرطان مؤثر است. پس باید انواع میوه‌ها و سبزی‌های هر فصل را با رنگ‌های متنوع در طول روز استفاده کنید و فقط به یکی از آنها اکتفا نکنید. منظور از سبزیجات و میوه‌ها با رنگ‌های متنوع برخی از موارد زیر است:
سبزیجات و میوه‌های سبز: مثل اسفناج، کلم‌پیچ، گل‌کلم، کلم بروکلی، نخود سبز، گلابی، کیوی، خیار، کاهو و فلفل سبز
میوه‌ها و سبزیجات زرد: مثل آناناس، ذرت شیرین، کاسنی، موز و فلفل زرد
سبزیجات و میوه‌های قرمز: مثل توت‌فرنگی، انار، گیلاس، گوجه، هندوانه، لوبیا قرمز، توت قرمز، پیاز قرمز، تربچه و فلفل قرمز
میوه و سبزیجات ارغوانی: مثل بادمجان، انگور، آلو برقانی و کلم قرمز
سبزی و میوه‌های نارنجی: مثل هویج، پرتقال، انبه، زردآلو، سیب‌زمینی شیرین، کدو تنبل و فلفل نارنجی
روغن و چربی‌ها
تا جایی که می‌توانید از یک رژیم غذایی کم‌چربی پیروی و از چربی کمتری هم در تهیهٔ غذاها استفاده کنید، چون ما بیش از آنچه فکر می‌کنیم از رژیم غذایی‌مان چربی دریافت می‌کنیم. شاخص‌های روشن برای پیشگیری در مورد مصرف چربی‌ها عبارت است از؛ حذف اسیدهای چرب ترانس و کاهش اسیدهای چرب اشباع‌شده.
در کشور ما به دلیل استفادهٔ زیاد از غذاهای سرخ‌کردنی اشکالات زیادی در مصرف چربی‌ها وجود دارد که بی‌تردید روی سلامت افراد تأثیر خواهد گذاشت. به عنوان مثال، حدود ۷۰ درصد از روغنهای مصرفی مردم از روغنهای جامد است که اسید چرب ترانس آنها بالاتر از ۴۰ درصد و اسیدهای چرب اشباع‌شده، هستهٔ اصلی تشکیل‌دهندهٔ آنهاست. از روغنهای مایع موجود نیز اغلب هیچ‌کدام هنوز بدون اسید چرب ترانس نیست و میانگین اسیدهای چرب ترانس در آنها حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد است. از آنجا که بیماری‌زایی این روغن‌ها و تأثیرگذاری آنها بر ایجاد سرطان‌های مختلف قطعی خواهد بود، بهتر است از منابع خوب چربی‌های گیاهی مثل روغن دانهٔ کتان، روغن کلزا یا همان کانولا، روغن زیتون و روغن سایر مغزها و دانه‌ها مثل آفتابگردان و گردو استفاده کنید.
همچنین مطالعات نشان داد که دریافت چربی از گوشت قرمز و فرآورده‌های لبنی پرچربی توسط زنان یائسه با افزایش خطر سرطان پستان مرتبط است. افزایش مصرف چربی‌های حاوی امگا ۳ نسبت به امگا ۶ در رژیم غذایی زنان یائسه باعث کاهش خطر سرطان پستان می‌شود. پس نه فقط برای درمان سرطان بلکه همواره برای کاهش مصرف چربی و استفاده از غذاهای بدون کلسترول در برنامهٔ غذایی خود می‌توانید موارد زیر را در نظر داشته باشید:
گوشت قرمز بدون چربی را جایگزین گوشت‌های پرچرب کنید.
به جای گوشت قرمز بهتر است از ماهی‌ها و ماکیان در غذاها استفاده کنید.
هنگام مصرف مرغ، بوقلمون و سایر ماکیان حتماً پوست آنها را جدا کنید.
روش‌های سالم پخت مانند کبابی، تنوری یا بخارپز کردن را به جای سرخ کردن به کار ببرید.
مصرف حبوبات را در غذاها فراموش نکنید.
سبزیجات و میوه‌های متنوع بیشتری بخورید.
میان‌وعده‌های سنگین و چرب نخورید.
چیپس، بیسکویت و دیگر تنقلات مضر را حذف کنید و به جای آن از آجیل و خشکبار بدون نمک استفاده کنید.
انواع دسرهای چرب را کمتر مصرف کنید.
از مصرف گوشت‌های فرآوری‌شده مثل سوسیس و کالباس بپرهیزید.
شیر، ماست و پنیر بدون چربی یا کم‌چربی را انتخاب کنید.
از تمام انواع نوشابه و نوشیدنی‌های شیرین‌شده بپرهیزید.
بهتر است به جای سس‌های خامه‌ای و چرب و مایونز از سس‌های تهیه‌شده از گوجه و ترجیحاً خانگی استفاده کنید.
نمک و سدیم
مصرف روزانهٔ نمک باید کمتر از ۶ گرم و حاوی کمتر از ۲/۴ گرم سدیم باشد. باید توجه داشت که بین نمک و سدیم تفاوت وجود دارد و سدیم در واقع جزئی از نمک است. پس بهتر است حذف یا مصرف کم نمک را از همان دوران کودکی به فرزندانمان یاد بدهیم و یک برنامهٔ هدفمند برای ایجاد رژیم غذایی خانوادهٔ سالم در نظر بگیریم.
الکل
مطالعات متعددی نشان داده است که بین مصرف الکل و سرطان پستان ارتباط مشخصی وجود دارد. یک مورد این است که الکل می‌تواند مستقیماً DNA را تخریب کند و خطر سرطان را افزایش می‌دهد و تحقیقات نشان می‌دهد که الکل به خصوص وقتی با سیگار همراه شود خطرناک‌تر است. همچنین نوشیدنی‌های الکلی مقدار زیادی کالری دارند که می‌تواند منجر به اضافه وزن و بیماری‌هایی مثل سرطان شود.
بر اساس آمار موجود، زنانی که بیش از یک یا دو بار در روز الکل مصرف می‌کنند، خطر ابتلا به سرطان پستان در آنها افزایش می‌یابد و این امر به ویژه در زنانی که سابقهٔ مصرف منظم الکل را دارند، دارای بیماری‌های خوش‌خیم پستان بوده‌اند یا تحت هورمون‌های درمانی با استروژن قرار داشته‌اند بروز بیشتری داشته است.
همچنین الکل هم به صورت مستقیم در بروز سرطان در بافت‌هایی که در زمان نوشیدن در تماس با الکل هستند ارتباط دارد و هم از طریق سوءتغذیهٔ حاصل از مصرف الکل باعث افزایش خطر بروز سرطان می‌شود. بنابراین باید از مصرف الکل، به ویژه همراه با سیگار و دخانیات به شدت دوری کنید.
آنتی‌اکسیدان‌ها
انسان هم مثل باکتری‌ها می‌تواند از طریق تولید مولکول‌هایی به نام رادیکال آزاد، بدن خود را در برابر حملهٔ مهاجمان خارجی حفظ کند. اگر تولید رادیکال‌های آزاد از کنترل بدن خارج شود، سلول‌ها و بافت‌های طبیعی بدن آسیب می‌بینند. به نظر می‌رسد رادیکال‌های آزاد در مراحل مختلف فرایند ایجاد سرطان نقش دارند و آنتی‌اکسیدان‌ها در کاهش خطر نقشی حیاتی دارند، زیرا باعث زدودن و بی‌اثر کردن رادیکال‌های آزادی می‌شود که بیش از حد نیاز بدن تولید شده است.
منابع آنتی‌اکسیدان شامل ویتامین‌ها مثل C و E، مواد معدنی و مواد غذایی مثل چای سبز است. همچنین یکی از راه‌هایی که این آنتی‌اکسیدان‌ها را وارد غذای روزانهٔ ما می‌کند، مصرف مقدار زیاد سبزی و میوه است.
سویا
برخی افراد سؤال‌های زیادی در مورد مصرف سویا و ارتباط آن با پیشگیری از سرطان دارند. بر اساس نتایج پژوهش‌های انجام‌شده، غذاهای حاوی سویایی که از لوبیای کامل سویا تهیه شده، به عنوان بخشی از رژیم غذایی سالم برای افراد بی‌خطر است. اگر سویا جایگزین غذاهای حیوانی پرچربی شود نیز بهتر می‌تواند از سلامت بدن محافظت کند، زیرا سویا بدون کلسترول و بدون چربی اشباع، سرشار از پروتئین است و به عنوان منبع خوب کلسیم و سایر ویتامین‌ها و مواد معدنی به شمار می‌رود. همچنین شیر سویایی که از لوبیای کامل سویا به دست آمده است و هیچ گونه فرآوری روی پروتئین‌های آن انجام نشده به عنوان بخشی از غذای سالم پیشنهاد شده است. اما این موضوع که مصرف سویا برای افرادی با سابقهٔ سرطان پستان مفید باشد همچنان و هنوز مورد بحث است!
چیزی که در مورد سویا مهم است مصرف مداوم آن قبل از ابتلا به بیماری و برای پیشگیری است. مطالعات جدید نیز نشان داد که مصرف سویا در دوره‌های مختلف زندگی ممکن است در کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان مؤثر باشد و اکنون پژوهشگران توجه ویژه‌ای به رژیم غذایی در دوره‌های رشد سریع بافت‌های پستانی و تغییرات آن در دوران جنینی، کودکی و نوجوانی نموده‌اند.
بنابراین بهتر است سویا از ابتدا در برنامهٔ غذایی کودکان ما وجود داشته باشد، زیرا بر اساس این مطالعات و تحقیقات، احتمال ابتلا به سرطان پستان بین کودکانی که در برنامهٔ غذایی آنها سویا وجود دارد در آینده کاهش پیدا می‌کند.
چای و قهوه
دانشمندان بین مصرف قهوه و ارتباط آن با بسیاری از سرطان‌ها مطالعات زیادی انجام داده‌اند و دریافته‌اند که بین مصرف منظم قهوه و چای دارای کافئین با بروز سرطان‌ها ارتباطی وجود ندارد و حتی چای و قهوه هر دو اگر به مقدار مناسب مصرف شوند خواص خوبی نیز دارند اما این افزودنی‌ها، رنگ‌دهنده‌ها و اسانس‌های موجود در آنهاست که می‌تواند خطرساز باشد.
چیزی که پزشکان در رابطه با نوشیدن چای و قهوه توصیه می‌کنند این است که به‌طورکلی هیچ نوشیدنی‌ای به صورت داغ یا خیلی داغ مصرف نشود و بهتر است برای سلامت بیشتر، میزان قهوه و چای مصرفی خود را حداکثر بین ۴ تا ۵ فنجان در روز محدود کنید.
مادرشو
